Ostrolot białogrzbiety

Ostrolot białogrzbiety
	Artamus monachus
	Bonaparte, 1850
	; Ilustracja autorstwa holenderskiego ilustratora Josepha Smita opublikowana w 1872 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	ostroloty
Podrodzina	ostroloty
Rodzaj	Artamus
Gatunek	ostrolot białogrzbiety
Synonimy
	Artamus monachus sulaensis Neumann, 1939;
	Artamus monachus sulaensis Neumann, 1939;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ostrolot białogrzbiety^[3] (Artamus monachus) – gatunek małego ptaka z podrodziny ostrolotów (Artaminae) w rodzinie ostrolotów (Artamidae). Ptak ten występuje endemicznie w Indonezji, nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Ostrolot białogrzbiety występuje endemicznie w Indonezji, zamieszkując Celebes, Lembeh, Wyspy Banggai i Wyspy Sula^[4]^[5]^[6].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał naukowo w 1850 roku francuski przyrodnik Karol Lucjan Bonaparte w pierwszym tomie swojej książki Conspectus generum avium^[7]. Jako miejsce typowe Bonaparte wskazał Celebes^[7].

Takson tworzy nadgatunek z ostrolotem dużym (A. maximus) i ostrolotem melanezyjskim (A. insignis), do grupy tej być może należą również ostrolot żałobny (A. leucorynchus) oraz ostrolot białogardły (A. mentalis)^[4]. Ptaki z wysp Sula zostały opisane pierwotnie jako podgatunek sulaensis przez niemieckiego ornitologa Oscara Rudolpha Neumanna w 1939 roku na łamach Bulletin of the British Ornithologists’ Club^[8], ale uważane są za niewystarczająco zróżnicowane od populacji z innych wysp, by traktować je jako podgatunek^[4]. Gatunek monotypowy^[9].

Etymologia

Nazwa rodzajowa: gr. αρταμος artamos – rzeźnik, morderca; ostroloty znane były dawniej pod nazwą jaskółko-dzierzb, gdyż sądzono, że łączą cechy jaskółek i dzierzb^[10]. Epitet gatunkowy: późnołac. monachus – mnich (np. w kapturze, czarne nakrycie), od gr. μοναχος monakhos – mnich, od μονος monos – samotny, od μοναχοω monakhoō – być samemu^[11].

Morfologia

Długość ciała 19–20 cm^[4]. Większość upierzenia jest koloru białego oprócz brązowo-szarej głowy i gardła, czarnego kantarka i podbródka, czarniawo-szarych skrzydeł i ogona; tęczówki ciemnobrązowe. Dziób blado niebiesko-szary, końcówka czarna; nogi koloru niebiesko-szarego^[4]. Płcie podobne^[4]. Młode ptaki nieopisane^[4].

Ekologia

Głos

Odzywa się serią jednosylabowych nut, bardziej metalicznych i przenikliwych niż u A. leucorynchus; odzywa się także „tschirr-woouit”^[a], powtarzanym dwukrotnie^[4].

Siedlisko i pokarm

Ostrolot białogrzbiety zamieszkuje lasy, ich skraje i otwarte polany, na wysokości 200–2000 m n.p.m.^[4] Preferuje silniej zalesione obszary leśne niż te zajmowane na Celebesie przez sympatryczny gatunek A. leucotrichus^[4]. Obserwowany w parach, małych grupach oraz w stadach liczących do 20 osobników^[4].

Odżywia się głównie owadami^[4]. Wznosi się podobnie jak jastrząb nad baldachimem dziewiczego lasu; przysiada na skraju małych polan, robiąc krótkie wypady na swoje ofiary^[4].

Lęgi

Jedno czynne gniazdo znaleziono pod koniec lipca; usytuowane było na drzewie około 15 m nad ziemią u podstawy dużego epifitu; drugie gniazdo znaleziono także pod koniec lipca^[4]. Brak innych informacji na temat lęgów^[4].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)^[2]. Globalna wielkość populacji nie jest znana, zazwyczaj rzadki, ale lokalnie pospolity na niższych wysokościach^[6]. Mniej liczny niż sympatryczny A. leucorynchus^[4]. Występuje na terenie kilku obszarów chronionych, w tym w Parku Narodowym Bogani Nani Wartabone^[4].

Uwagi

↑ Pisownia angielska.

Przypisy

↑ Artamus monachus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Artamus monachus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 [dostęp 2016-10-20] (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Artaminae Vigors, 1825 – ostroloty (wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-07].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q I. Rowley, E. Russell, A. Bonan: Ivory-backed Woodswallow (Artamus monachus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).
↑ E. Mayr: Family Artemidae. W: E. Mayr, J.C. Greenway Jr.: Check-list of birds of the world. Cz. 15. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology, 1962, s. 163. (ang.).
↑ ^a ^b J. Ekstrom, S. Butchart: Ivory-backed Woodswallow Artamus monachus. BirdLife International. [dostęp 2016-10-21].
↑ ^a ^b Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 343. (łac.).
↑ O.R. Neumann. Two new Races from Sula Islands. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 59, s. 156, 1939. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bristlehead, butcherbirds, woodswallows, ioras, cuckooshrikes, Shriketit. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-07]. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Artamus [dostęp 2016-10-21] , [archiwum].
↑ The Key to Scientific Names ↓, Monachus [dostęp 2016-10-21] , [archiwum].

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[a-12] Pisownia angielska.

[itis-1] Artamus monachus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] BirdLife International, Artamus monachus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 [dostęp 2016-10-20] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Artaminae Vigors, 1825 – ostroloty (wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-07].

[hbwalive-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q I. Rowley, E. Russell, A. Bonan: Ivory-backed Woodswallow (Artamus monachus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-10-21]. (ang.).

[Mayr&Greenway-5] E. Mayr: Family Artemidae. W: E. Mayr, J.C. Greenway Jr.: Check-list of birds of the world. Cz. 15. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology, 1962, s. 163. (ang.).

[birdlife-6] J. Ekstrom, S. Butchart: Ivory-backed Woodswallow Artamus monachus. BirdLife International. [dostęp 2016-10-21].

[Bonaparte-7] Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 343. (łac.).

[Neumann-8] O.R. Neumann. Two new Races from Sula Islands. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 59, s. 156, 1939. (ang.).

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bristlehead, butcherbirds, woodswallows, ioras, cuckooshrikes, Shriketit. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-07]. (ang.).

[10] The Key to Scientific Names ↓, Artamus [dostęp 2016-10-21] , [archiwum].

[11] The Key to Scientific Names ↓, Monachus [dostęp 2016-10-21] , [archiwum].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[a]